Συχνά φαίνεται ότι δεν υπάρχει αρκετός χρόνος ενασχόλησης τόσο με το απαιτητικό πρόγραμμα του παιδιού με ΔΑΦ, όσο και με τα αδέρφια του αλλά και τους ίδιους ( Harris, 2017). Καθώς η προσοχή και η φροντίδα είναι στραμμένες πάνω στο παιδί με ΔΑΦ, δεν έχουν πολλά περιθώρια να επικεντρωθούν και στο άλλο παιδί (ή παιδιά), αν υπάρχει.
Τα αδέρφια των παιδιών με ΔΑΦ έχουν να αντιμετωπίσουν κι αυτά τις δικές τους δυσκολίες. Πολλές φορές χρειάζονται βοήθεια για να κατανοήσουν τα συναισθήματα που βιώνουν εξαιτίας όσων συμβαίνουν στη ζωή τους. Η βοήθεια αυτή είναι πολύ σημαντική για την ψυχική τους υγεία.
Τι μπορεί όμως να δυσκολεύει τα αδέρφια παιδιών με ΔΑΦ (Kovshoffetal., 2017);
1. Τα μικρά παιδιά ίσως δυσκολεύονται να κατανοήσουν τι συμβαίνει με τον/την αδερφό/ή τους. Αισθάνονται μπερδεμένα και δεν καταλαβαίνουν τις επιπτώσεις της διάγνωσης.
2. Πιθανώς να αισθάνονται ζήλεια και θυμό, αν βλέπουν ότι οι γονείς τους αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στο παιδί με ΔΑΦ.
3. Ίσως νιώθουν αδικημένα, αν αντιλαμβάνονται ότι δεν αντιμετωπίζονται δίκαια (π.χ. θα τιμωρηθούν αν κάνουν μια ζημιά, ενώ το παιδί με ΔΑΦ όχι).
4. Μπορεί να νιώθουν ντροπή όταν οι φίλοι, ή ο κόσμος σε δημόσιους χώρους, αντιδρούν αρνητικά, επειδή ο/η αδερφός/ή τους έχει ασυνήθιστη, ή και επιθετική, συμπεριφορά.
5. Συχνά εκνευρίζονται γιατί το παιδί με ΔΑΦ δεν αντιδρά με «φυσιολογικό» τρόπο, όταν προσπαθούν να παίξουν μαζί του.
6. Ανησυχούν για όλη την οικογένεια, συνήθως σιωπηλά και κρυφά.
7. Πολλά παιδιά δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και καταφεύγουν σε αντιδραστικές και επιθετικές συμπεριφορές στο σπίτι και το σχολείο.
Στρατηγικές για να στηριχθούν τα αδέρφια παιδιών με ΔΑΦ:
• Είναι σημαντικό να κατανοήσουν τι είναι αυτισμός και τι συμβαίνει με τον/την αδερφό/ή τους. Η συζήτηση χρειάζεται να γίνει νωρίς, με απλή και κατανοητή γλώσσα, κατάλληλη για την ηλικία τους. Υπάρχουν παραμύθια και ιστορίες που μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς σε αυτή την προσπάθεια.
• Αποφεύγουμε να ζητάμε διαρκώς κατανόηση από το παιδί, είτε για τη συμπεριφορά του αδερφού του είτε για τη δική μας.
• Διδάσκουμε το παιδί τρόπους με του οποίους μπορείνα συσχετιστεί με τον/την αδερφή του (π.χ. πώς να τραβήξει την προσοχή του παιδιού με ΔΑΦ, να δίνει απλές οδηγίες, κτλ.).
• Επαινούμε κάθε προσπάθεια αλληλεπίδρασης από μέρος του παιδιού προς το παιδί με ΔΑΦ.
• Προσπαθούμε να μην παραμελούμε τις δραστηριότητες του παιδιού. Αν αυτό συμβεί, συζητάμε με το παιδί, και δεσμευόμαστε να το πάμε στη δραστηριότητά του την επόμενη φορά.
• Δημιουργούμε μαζί του μια ρουτίνα, για παράδειγμα σινεμά κάθε Σάββατο. Δε χρειάζεται να συμμετέχουν και οι δύο γονείς, αρκεί σε γενικές γραμμές να τηρείται αυτή η ρουτίνα. Να μην νοιώθει ότι παραμελείται λόγω του/της αδερφού/ής του.
• Όπου είναι εφικτό, φτιάχνουμε κανόνες που ισχύουν για όλα τα παιδιά στο σπίτι.
• Χρησιμοποιούμε στρατηγικές που ενθαρρύνουν θετική συμπεριφορά σε όλα τα παιδιά.
• Προσπαθούμε να μην αποδεχόμαστε επιθετική συμπεριφορά από κανένα παιδί.
• Ενθαρρύνουμε την έκφραση συναισθημάτων και δε μαλώνουμε το παιδί, όταν εκφράζει αρνητικό συναίσθημα. Ο θυμός, η ζήλεια, ο εκνευρισμός, το άγχος είναι όλα φυσιολογικά συναισθήματα. Αν το παιδί νιώθει ότι θα το επιπλήξουμε, δε θα τα εκφράσει εποικοδομητικά, με αποτέλεσμα η έκφραση αυτή να είναι άκαιρη και δυσλειτουργική.
• Εκφράζουμε με ειλικρίνεια και απλότητα τα δικά μας συναισθήματα.
• Δε ζητάμε από το παιδί να είναι προστάτης του παιδιού με ΔΑΦ.
• Ζητάμε βοήθεια από το οικογενειακό και κοινωνικό μας περιβάλλον, από ανθρώπους που εμπιστευόμαστε. Μπορούν να πάνε με το παιδί μια βόλτα ή να το πάνε στις δραστηριότητές του. Έτσι δε θα βγει από τη ρουτίνα του σημαντικά, αν χρειαστεί εμείς να ασχοληθούμε περισσότερο με το παιδί με ΔΑΦ.
Οι γονείς συνήθως συμβουλεύονται ειδικούς για το παιδί με ΔΑΦ. Συχνά όμως χρειάζεται να συμπεριλάβουν και τα άλλα παιδιά της οικογένειας. Οι ΔΑΦ δεν αφορούν μόνο στο παιδί που έχει διαγνωστεί αλλά σε ολόκληρη την οικογένεια.
