Βρίσκεστε εδώ:Αρχική>>Υγεία>>Η σημασία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη των παιδιών

banner roots

Η σημασία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη των παιδιών
20.11.2018 | 09:09

Η σημασία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη των παιδιών

Συντάκτης:  FM 100 Newsroom
Κατηγορία: Υγεία

Γράφει η Φανή Λούγκλου,
ΜΑ Κλινική Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος

Το παιχνίδι στην παιδική ηλικία αποτελεί μια πολύ σημαντική πηγή μάθησης και ανάπτυξης, που συχνά δεν εκτιμάται όσο θα έπρεπε από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς. Προσφέρει πολλαπλά οφέλη για όλα τα παιδιά, σε όλους τους τομείς της ανάπτυξης (σωματική, συναισθηματική, συμπεριφορική, κοινωνική). Όταν τα παιδιά παίζουν, αλληλοεπιδρούν με το περιβάλλον σεασφαλές πλαίσιο, μέσα από το οποίοιδέες και συμπεριφορές δοκιμάζονται και εκφράζονται.

Το παιχνίδι ορίζεται ως μια αυθόρμητη ή οργανωμένη δραστηριότητα που προσφέρει ευχαρίστηση, ψυχαγωγία ή διέξοδο. Μέσα από αυτό, τα παιδιά εξερευνούν και κατανοούν τον κόσμο και ενίοτε θεραπεύουν ψυχικά τραύματα. Τέλος, το παιχνίδι συμβάλει στη δημιουργία θετικών κοινωνικών σχέσεων.

Τα στάδια ανάπτυξης του παιχνιδιού έχουν οριστεί από τις αρχές τους 20ου αιώνα από πολλούς ψυχολόγους (π.χ. Piaget, Vygotsky, κτλ.). Τα στάδια αυτά καθορίζονται σύμφωνα με την ηλικία και το αναπτυξιακό επίπεδο. Αν και είναι σαφώς ορισμένα, αφήνουν κάποιο περιθώριο ευελιξίας στην ανάπτυξή τους. Όμως το παιδί αναμένεται να κατακτήσει συγκεκριμένα ορόσημα στο παιχνίδι, παράλληλα με τη γενικότερη ανάπτυξή του. Όταν αυτό δε συμβαίνει, αποτελεί ένδειξη καθυστερήσεων στην ανάπτυξη και χρήζει αξιολόγησης. Σύμφωνα με τους Rubin, Fein,&Vandenberg (1983), τα στάδια ανάπτυξης τους παιχνιδιού έχουν ως εξής:

       Τύπος παιχνιδιού

   Ηλικία

                 Ορισμός

          Παραδείγματα

    Λειτουργικό παιχνίδι

 1-2 ετών

Απλές, επαναλαμβανόμενες κινήσεις με ή χωρίς αντικείμενα

Τρέξιμο, πλαστελίνη (χωρίς να θέλει να φτιάξει κάτι), κύλισμα αυτοκινήτου

     Εποικοδομητικό παιχνίδι

 3-6 ετών

          Κατασκευή, δημιουργία

Τουβλάκια, πλαστελίνη, ζωγραφική, παζλ

       Μιμητικό/φαντασιακό

  3-7 ετών

Μίμηση καθημερινών ρόλων ή έκφραση φαντασιακών

 Κάνει τη δασκάλα, γίνεται υπερήρωας

      Παιχνίδια με κανόνες

 6-11 ετών

   Κατανόηση και εφαρμογή κανόνων

     Επιτραπέζια, ομαδικά παιχνίδια

Το παιχνίδι παρουσιάζει επιπλέον στάδια στον τρόπο που το παιδί παίζει με άλλους (παιδιά ή ενήλικες), σύμφωνα με τον JeanPiaget.

 

    Ηλικία

    Τύπος παιχνιδιού

                                             Ορισμός

   0-2 ετών

       Μοναχικό παιχνίδι

              Παίζει μόνο του, χωρίς να δίνει σημασία στους άλλους.

    2-3

      Παράλληλο παιχνίδι

Παίζει δίπλα/κοντά σε άλλα παιδιά, αντιλαμβάνεται την παρουσία τους, αλλά δεν παίζει μαζί τους ή το ίδιο παιχνίδι. Διεκδικεί παιχνίδια από τα άλλα παιδιά, δε μοιράζεται.

    3-6 ετών

    Συνεργατικό παιχνίδι

Αρχίζει να γίνεται συνεργατικό στο παιχνίδι του. Αλληλεπιδρά με άλλα παιδιά και αρχίζει να δείχνει προτίμηση σε κάποια από αυτά.   Δημιουργούνται οι πρώτες φιλίες. Μέχρι τα έξι, αναπτύσσει την ικανότητα να ακολουθεί κανόνες, να ακολουθεί τη θέληση της παρέας, να έχει τον ίδιο στόχο με την παρέα και να συνεργάζεται πλήρως.

 

Οι δεξιότητες που αποκτούν τα παιδιά μέσα από το παιχνίδι είναι δεξιότητες ζωής. Το δομημένο παιχνίδι βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν, να αποδεχτούν και να ακολουθήσουν κανόνες, να συνεργαστούν προς την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου, να προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους για το καλό της ομάδας (αν πρόκειται για ομαδικό παιχνίδι) και να θέσουν ως προτεραιότητα την ομάδα και όχι τον εαυτό τους. Το ελεύθερο παιχνίδι επιτρέπει την δημιουργική έκφραση και τη φαντασία και δίνει την ευκαιρία να παρθούν αποφάσεις χωρίς το βάρος ενός στόχου.

Σε γενικά πλαίσια το παιχνίδι:

  1. εξασκεί τη σκέψη (επίλυση προβλημάτων, πρόβλεψη συνεπειών, σχεδιασμός και ευελιξία)
  2. παρέχει συναισθηματική διέξοδο
  3. προσφέρει κοινωνική συναναστροφή και ποιοτικό χρόνο με τους γονείς
  4. εξασκεί τη δημιουργικότητα και τη φαντασία
  5. αναπτύσσει τη δεξιότητα υποστήριξης του εαυτού
  6. ενισχύει την ψυχική ανθεκτικότητα
  7. μαθαίνει στο παιδί να μοιράζεται και να διαπραγματεύεται
  8. ενισχύει τη φυσική δραστηριότητα
  9. δίνει ευκαιρίες για δημιουργία φιλιών
  10. προσφέρει ξεκούραση και χαλάρωση
  11. επιτρέπει στο παιδί να ανακαλύψει και να εξασκήσει ταλέντα και ικανότητες
  12. διδάσκει και εξασκεί κοινωνικές δεξιότητες
  13. εκπαιδεύει
  14. βοηθά τους γονείς να διαπιστώσουν τυχόν αναπτυξιακές δυσκολίες ή καθυστερήσεις
  15. ενισχύει την ακαδημαϊκή μάθηση

Παρ’ όλα τα πλεονεκτήματα του παιχνιδιού, έχει παρατηρηθεί σημαντική μείωση στο χρόνο που αφιερώνουν τα παιδιά τόσο στο ελεύθερο όσο και στο δομημένο παιχνίδι. Σημαντικό ρόλο σε αυτή τη μείωση παίζει το υπερφορτωμένο πρόγραμμα των παιδιών με ακαδημαϊκές/εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Οι γονείς νιώθουν μεγάλη πίεση να εντάξουν τα παιδιά τους σε όσο περισσότερα μαθήματα γίνεται. Όσο κι αν είναι επιθυμητό να λάβουν τα παιδιά καλή ακαδημαϊκή εκπαίδευση και να τους προσφερθούν όλα τα εφόδια, αυτό δεν πρέπει να γίνεται εις βάρος του παιχνιδιού, ειδικά στις μικρές ηλικίες. Το παιχνίδι είναι μια φυσική δραστηριότητα, κυρίως για τα μικρά παιδιά, ενώ οι μαθησιακές δραστηριότητες αποτελούν καταπίεση όταν ξεφεύγουν από τα όρια. Επιπλέον, το παιχνίδι προετοιμάζει τα παιδιά να ενταχθούν στη δομημένη μάθηση.

Επίσης, πλέον υπάρχουν πολλές μονογονεϊκές οικογένειες και ο προγραμματισμός δραστηριοτήτων δίνει σε αυτούς τους γονείς ένα ασφαλές μέρος να αφήσουν τα παιδιά τους όταν εκείνοι εργάζονται.

Ένας άλλος λόγος μείωσης του παιχνιδιού είναι η υπερβολική ενασχόληση με το παθητικό παιχνίδι και την ψυχαγωγία που προσφέρουν οι οθόνες (υπολογιστής, τάμπλετ, τηλεόραση). Η πληθώρα των επιλογών, τα χρώματα, οι ήχοι ελκύουν το ενδιαφέρον των παιδιών, αλλά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν το φυσικό παιχνίδι και τα οφέλη είναι ελάχιστα.

Τέλος, το εξωτερικό παιχνίδι είναι ιδιαίτερα περιορισμένο λόγω έλλειψης χώρου και ασφάλειας. Σε πολλές περιπτώσεις, τα παιδιά είναι σχεδόν αδύνατο να παίξουν ελεύθερα μόνα τους έξω, χωρίς την αυστηρή, και απαραίτητη, επιτήρηση των ενηλίκων.

Κατά καιρούς γίνονται πολλές συστάσεις προς τους γονείς για την αύξηση του παιχνιδιού. Η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία έχει προτείνει:

  1. Να υπάρχει μέσα στη μέρα τουλάχιστον μία ώρα ελεύθερου παιχνιδιού.
  2. Να περιορίζονται οι οθόνες στη μία ώρα τη μέρα.
  3. Να μην επιτρέπονται οι οθόνες σε παιδιά κάτω των 2 ετών.
  4. Να μην έχει το παιδί στο δωμάτιό του οθόνες. Η τηλεόραση και ο υπολογιστής να είναι έξω από αυτό, ενώ να μην επιτρέπεται η χρήση τάμπλετ μέσα στο υπνοδωμάτιο.
  5. Να αφιερώνεται χρόνος (π.χ. 1 ώρα/ 2 φορές την εβδομάδα) σε οικογενειακά παιχνίδια, ελεύθερα ή δομημένα.
  6. Να μην υπάρχουν ανοιχτές οθόνες κατά τη διάρκεια του οικογενειακού παιχνιδιού.
  7. Να δίνονται ευκαιρίες για παιχνίδι έξω, έστω και με επιτήρηση από ενήλικα.
  8. Να μη διορθώνεται το παιδί από τους γονείς, αν δεν χρησιμοποιεί υλικά στο παιχνίδι του κυριολεκτικά (μια κουτάλα μπορεί να γίνει μαγικό ραβδί ή το κουβερτάκι της κούκλα η κάπα του Ζορό).

Το παιχνίδι είναι ανεκτίμητη πηγή μάθησης και ανάπτυξης, δεν είναι απλώς ένα διάλειμμα. Σύμφωνα με τον Einstein, το παιχνίδι είναι η υψηλότερη μορφή έρευνας! Ο χρόνος που ξοδεύουν τα παιδιά παίζοντας δεν είναι χαμένος, ούτε πολυτέλεια. Το παιχνίδι είναι απαραίτητο και τόσο σημαντικό όσο και οποιαδήποτε μορφή εκπαίδευσης, αν όχι σημαντικότερο. Δώστε στα παιδιά χρόνο και χώρο να παίξουν καθώς με αυτό τον τρόπο θέτετε τα θεμέλια για τη μάθηση, την κοινωνικοποίηση και την καλή ψυχική τους υγεία.

Ακολουθήστε το limnosfm100.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
Μοιραστείτε το