Με αφορμή το δημοσίευμα της «Καθημερινής» με τίτλο «Κατασκευάζοντας τον εχθρό...», η Δέσποινα Βασιλειάδου φιλοξένησε τηλεφωνικά στην εκπομπή του Fm 100 «Θέμα και Ανάθεμα» τον επίκουρο καθηγητή Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Παναγή Παναγιωτόπουλο, προκειμένου να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα που σχετίζονται με τη συνωμοσιολογία, ως ένα φαινόμενο που βρήκε πρόσφορο έδαφος και «άνθισε» στην Ελλάδα της κρίσης.
Όπως εξηγεί ο κ. Παναγιωτόπουλος, η συνωμοσιολογία έχει ιδιαίτερη απήχηση στην Ελλάδα, καθώς αποτελεί βασικό γνώρισμα των δυτικών κοινωνιών. «Οι άνθρωποι προσπαθούν να καλύψουν, σε κοινωνικό επίπεδο, τις ανασφάλειες και τα συναισθηματικά τους κενά, με αποτέλεσμα να προσχωρούν σε μια απλοϊκή εξήγηση της πραγματικότητας, προκειμένου να παρηγορηθούν», αναφέρει.
Η περιπλοκότητα του κόσμου, όπως αυτός έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια, έχει οδηγήσει το σύγχρονο άνθρωπο στην αποδοχή «του εύκολου και του πρόχειρου», ούτως ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα που δεν κατανοεί. Μάλιστα, παράγοντας μείζουσας σημασίας στην ευρεία αποδοχή συνωμοσιολογικών σεναρίων από την κοινωνία, αποτελεί το ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης των πολιτών. Όπως υποστηρίζει ο καθηγητής, η Ελλάδα διαθέτει έναν αυξημένο αριθμό υποεκπαιδευμένων πτυχιούχων, οι οποίοι μετατρέπουν τη γνώμη τους σε γνώση, αποδεχόμενοι άκριτα και αφιλτράριστα φανταστικά σενάρια.
Το διαδίκτυο, όπως εξηγεί ο κ. Παναγιωτόπουλος, είναι ένας χώρος όπου τέτοιου είδους σενάρια καλλιεργούνται και αναπτύσσονται. «Η πληροφορία στο διαδίκτυο τροφοδοτεί τη φανταστική κατανόηση του κόσμου. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι κάποια πράγματα γίνονται τυχαία και πως για αυτά δεν υπάρχουν σαφείς απαντήσεις. Όμως, αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα», απαντάει ο ίδιος.
Συνωμοσιολογία στην πολιτική
Πώς μπορεί κανείς να αποδομήσει επιχειρήματα που στηρίζονται σε σενάρια συνωμοσίας και τα οποία συνηθίζουν να χρησιμοποιούνται από ορισμένους πολιτικούς στην Ελλάδα;
Το κλειδί, σε αυτή την περίπτωση, είναι η πολιτική αντιπαράθεση και ο δημόσιος διάλογος, εξηγεί ο κ. Παναγιωτόπουλος, παρομοιάζοντας τη συνωμοσιολογία στον πολιτικό λόγο ως ένα οξύ που διαβρώνει το δημοκρατικό θεμέλιο και κάποια στιγμή θα σπάσει. «Θέλει σκληρή κριτική», εξηγεί και προσθέτει ότι «η ιδέα του αντιμνημονίου, για παράδειγμα, οδηγεί από μόνη της σε μια συνωμοσιολογία. Η αντιμνημονιακή ρητορική άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου, στηριζόμενη στην άποψη ότι το μνημόνιο έφερε την κρίση. Η ρητορική αυτή έχει ήδη υποστεί μια ήττα από τις τρέχουσες εξελίξεις, γεγονός που έχει οδηγήσει σε ένα είδος «πένθους» και εξήγησης της πραγματικότητας».
Τέλος, όπως υποστηρίζει ο καθηγητής, η συνωμοσιολογία αποτελεί έναν μηχανισμό χειραγώγησης επί τη βάση ότι ο άνθρωπος αποποιείται τις προσωπικές του ευθύνες. Σε ερώτηση της δημοσιογράφου για ποιο λόγο αναζωπυρώθηκαν και απενοχοποιήθηκαν τέτοιου είδους τακτικές στην εποχή της κρίσης, ο κ. Παναγιωτόπουλος εξηγεί πως κάθε εποχή έχει τον δικό της κώδικα να αντιμετωπίσει την ανασφάλεια. «Πρόκειται για άρνηση των μεταρρυθμίσεων. Ο άνθρωπος μένει στην άποψη ότι δεν υπάρχει τρόπος να αλλάξει τίποτα, να αλλάξει τον κόσμο», καταλήγει.
Ακούστε όλα όσα είπε για το θέμα στον Fm 100 ο Παναγής Παναγιωτόπουλος