ΕΝΘΙΚΗ ENOTHTA: οι ζώνες του θαλάσσιου πυθμένα/βυθού, και διαιρείται:
A) Ευφωτική περιοχή: τμήμα του θαλάσσιου βυθού που φωτίζεται και αντιστοιχεί σε βάθη μέχρι 200m. Αποτελεί την ηπειρωτική Υφαλοκρηπίδα (continental shelf) και περιλαμβάνει την:
1) Υπερπαραλιακή ζώνη (supralitoral zone): τμήμα του θαλάσσιου βυθού που γειτνιάζει με την ξηρά και ποτέ δεν καλύπτεται από τη θάλασσα, παρά μόνο ψεκάζεται από τα κύματα.
2) Μεσοπαραλιακή ζώνη ή Παλιρροιακή (Midlittoral zone ή Intertidal zone): τμήμα του θαλάσσιου βυθού που γειτνιάζει με την ξηρά και αποκαλύπτεται από την δράση της παλίρροιας.
3) Υποπαραλιακή ζώνη: (Infralittoral zone): τμήμα του θαλάσσιου βυθού που εκτείνεται από τα 0-40m.
4) Περιπαραλιακή ζώνη: τμήμα του θαλάσσιου βυθού που εκτείνεται από 40-200m.
Β) Άφωτη περιοχή: τμήμα του θαλάσσιου βυθού που δεν φτάνει το φώς και έχει
1) Βαθύαλη (battual zone) ζώνη που είναι η ηπειρωτική κατωφέρεια που εκτείνεται σε βάθη από τα 200 - 3000m.
2) Αβυσσική (abyssal) ζώνη που εκτείνεται σε βάθη από τα 3000-6000m
3)Αδαία (Hadal) ζώνη που εκτείνεται σε βάθη από τα 6000-11000m.
(prof AN. Subramanian), (Κουτσούμπας, 2003).
ΠΕΛΑΓΙΚΗ: η συνολική περιοχή της ανοικτής θάλασσας και διαιρείται στην:
Α) Νηριτική ζώνη: To θαλασσινό νερό μαζί με την θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα που περιέχονται πάνω από την ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα.
Β) Ωκεάνια ζώνη: To θαλασσινό νερό που περιέχεται πέρα από την νηρητική και περιλαμβάνει την:
1) Επιπελαγική ζώνη: στήλη νερού από την επιφάνεια - 200m βάθος
2) Μεσοπελαγική ζώνη: στήλη νερού από 200m-1000m βάθος
3) Βαθυπελαγική ζώνη: στήλη νερού από 1000-4000m βάθος
4) Αβυσοπελαγική ζώνη: στήλη νερού από 4000-6000m βάθος
5) Αδαιοπελαγική ζώνη: στήλη νερού από 6000-11000m βάθος. Στην Μεσόγειο δεν συναντάται η Αδαία και η Αδαιοπελαγική ζώνη, μιας και το μεγαλύτερο βάθος είναι τα 5273m, βρίσκεται νοτιοδυτικά της Πύλου και ονομάζεται Φρέαρ των Οινουσών.
Το Επιφανειακό στρώμα έχει μέσο πάχος 100m. Παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις στις παραμέτρους του γιατί βρίσκεται σε συνεχή επαφή και αλληλεπίδραση με την ατμόσφαιρα. Είναι καλά αναμεμειγμένο στρώμα.
Το ενδιάμεσο στρώμα: από τα 100-1000m βάθος. Εδώ υπάρχουν το θερμοκλινές (απότομη πτώση της θερμοκρασίας με το βάθος), το πυκνοκλινές (αύξηση της πυκνότητας των στρωμάτων του νερού με το βάθος) και το αλοκλινές (απότομη αύξηση ή ελάττωση της αλατότητας με το βάθος).
Το βαθύ στρώμα: Κάτω από τα 1000m βάθος (Παπαθεοδώρου, 2011)
Οι ορισμοί της Παράκτιας Ζώνης
Ο επικρατέστερος ορισμός αναφέρει ως (χώρος εκατέρωθεν της οριογραμμής θάλασσας-ξηράς) μια μεταβατική ζώνη, μεταξύ του ηπειρωτικού και του θαλάσσιου χώρου η οποία χαρακτηρίζεται από την αλληλεπίδραση των βασικών στοιχείων της φύσης: του εδάφους, νερού και αέρα και παρουσιάζει ιδιαίτερα φυσικά (ωκεανογραφικά, βιολογικά, γεωλογικά και μορφολογικά) χαρακτηριστικά. Η ζώνη αυτή περιλαμβάνει το χερσαίο και γειτονικό θαλάσσιο τμήμα (υδάτινο και βυθός).
Λειτουργικά ορίζεται ως ζώνη μεταβλητού εύρους που συνορεύει με την ζώνη μεταβίβασης από την ξηρά στη θάλασσα , όπου η παραγωγή, η κατανάλωση και οι διεργασίες ανταλλαγής έχουν τις υψηλότερες τιμές.
Διοικητικά είναι η ζώνη πλάτους 100m ή 5 Κm στην στεριά και μέχρι 1 ή 3 ή 6 ή 12 ν.μ. στην θάλασσα υπαγόμενη σε ειδικό διαχειριστικό καθεστώς (Χρήσεις γης-Υποδομές-Ναυτιλία-Επιστημονική έρευνα-Οικονομική εκμετάλλευση). Το θαλάσσιο όριο της προτείνεται να είναι η ισοβαθής των 50m (Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., 2002).
Μέσα στην Παράκτια ζώνη συναντώνται...
Αιγιαλός: Η ζώνη ξηράς που βρέχεται από τη θάλασσα από τις μεγαλύτερες και συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων της. Επιπρόσθετα Αιγιαλό αποτελούν οι βράχοι, οι απόκρημνες ακτές ή τα κρηπιδώματα, διότι επικρατεί η αντίληψη ότι αιγιαλός είναι η περιβάλλουσα τη θάλασσα αμμώδης λωρίδα γης.
Παραλία: Η ζώνη ξηράς που προστίθεται στον αιγιαλό, καθορίζεται δε σε πλάτος μέχρι 50μ. από την οριογραμμή του αιγιαλού, προς εξυπηρέτηση της επικοινωνίας της ξηράς με τη θάλασσα και αντίστροφα. Προϋποθέτει τη χωρίς εμπόδια πρόσβαση κάθε ατόμου στον αιγιαλό. Ο Αιγιαλός και Παραλία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να περιφράσσεται, παρά μόνο για πολεμικούς/στρατιωτικούς σκοπούς.
Ζώνη Λιμένα: οι παράκτιες περιοχές στις οποίες περιλαμβάνονται έργα αναγκαία για την εξυπηρέτηση της εύρυθμης λειτουργίας των λιμένων και αποτελείται από:
α) τη χερσαία ζώνη λιμένα: τμήμα ξηράς αποτελούμενο από τον αιγιαλό και τους συνεχόμενους παραλιακούς χώρους και
β) τη θαλάσσια ζώνη λιμένα: περιλαμβάνει τις λεκάνες λιμένων (συνεχόμενες με τον αιγιαλό ή τυχόν κατασκευασμένα κρηπιδώματα, μώλους, προβλήτες) και έκταση θάλασσας μέχρι απόσταση 500m από τις ακτές της χερσαίας ζώνης. Αν τα νερά της θαλάσσιας ζώνης είναι αβαθή, τότε δύναται μέχρι να συναντήσει το βάθος των 30m (Ν.2971/2001 ΦΕΚ 285 Α)
Σύμφωνα με το ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ ΘΑΛΑΣΣΑΣ UNCLOS 1982 (η Ελλάδα την έχει επικυρώσει, ενώ η Τουρκία όχι) το παράκτιο κράτος διαθέτει:
Εσωτερικά ύδατα (internal waters)
Βρίσκονται προς το εσωτερικό των γραμμών βάσεις και περιλαμβάνουν κόλπους, λιμάνια και εκβολές ποταμών. Το παράκτιο κράτος έχει πλήρη κυριαρχία σύμφωνα με την εθνική τους νομοθεσία.
Αιγιαλίτιδα ζώνη ή Χωρικά ύδατα (territorial waters)
Είναι η ζώνη θάλασσας πέρα από την ξηρά (τις γραμμές βάσεις) όπου το παράκτιο κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία (εύρος μέχρι τα 12 ν.μ.) σε εναέριο χώρο, βυθό και υπέδαφος.
Ισχύει το καθεστώς αβλαβούς διέλευσης δηλαδή της διέλευσης πλοίων τρίτων χωρών μέσα από την ΑΖ χωρίς την συγκατάθεση του παράκτιου κράτους. (Αβλαβής διέλευση δεν υφίσταται στον εναέριο χώρο.) Η Διέλευση πρέπει να είναι συνεχής και ταχεία. Αβλαβής όταν δεν επιχειρεί ενέργειες που να διαταράσσει την ειρήνη, τάξη και ασφάλεια (π.χ όχι πολεμικές ασκήσεις, αλιεία, επιστημονική έρευνα).
Στο Αιγαίο, Ελλάδα και Τουρκία διατηρούν τα 6 ν.μ.. Στις μικρές αποστάσεις ισχύει η αρχή της «μέσης γραμμής». Η Τουρκία στον Εύξεινο Πόντο και νότια, στη Μεσόγειο, έχει ορίσει στα 12 ν.μ.
Η Ακτοφυλακή της χώρας μπορεί να ελέγχει τα πλοία ανά πάσα στιγμή και επιπλέον μπορεί να ενεργήσει και να συλλάβει πλοίο το οποίο παρέβη τους κανονισμούς στα χωρικά ύδατα ενώ είχε βγει από αυτά και βρισκόταν στην Συνορεύουσα ζώνη. (1ν.μ=1852m).
Η περιοχή Έρευνας και Διάσωσης σε ναυτικά και αεροπορικά ατυχήματα της Ελληνικής Ακτοφυλακής (σύμβαση του Αμβούργου) και δήλωσε στο Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό οτι είναι όσο και το FIR ATHENA στα 10 ν.μ.
Υφαλοκρυπίδα (Continental shelf)
Περιλαμβάνει την υποθαλάσσια προέκταση της χερσαίας μάζας του παράκτιου κράτους το οποίο δεν ασκεί πλήρη κυριαρχία αλλά κυριαρχικά δικαιώματα για την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών της πόρων (ορυκτών και καθιστικά είδη οργανισμών.)
Δεν εκμεταλλεύεται το αλίευμα, θαλάσσια ρεύματα.
Δεν απαιτείται η διακήρυξη της
Αν το παράκτιο κράτος δεν εξερευνά, εκμεταλλεύεται την υφαλοκρηπίδα, δεν μπορεί κανένας άλλος χωρίς την συναίνεση του.
Η Ελλάδα την επικύρωσε το 1972 με το Ν.Δ 1182/1972
Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη ΑΟΖ (Exclusive economic zone)
Ο θαλάσσιος βυθός και υπέδαφος του παράκτιου κράτους που εκτείνεται πέραν των χωρικών υδάτων μέχρι (δυνητικά), την απόσταση των 200 ν.μ από γραμμές βάσεις. Το παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα για την:
α) Εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρησης και διαχείρισης των φυσικών πόρων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο και των θαλάσσιων οργανισμών (αλιεία)), της κυματικής-αιολικής ενέργειας στο βυθό, υπέδαφος και τα υπερκείμενα ύδατα.
β) Διεξαγωγή θαλάσσιας έρευνας και μέτρα προστασίας θαλασσίου περιβάλλοντος,
κατασκευής τεχνητών νησιών, εξεδρών ενώ στην υφαλοκρηπίδα δεν υπάρχει ανάλογη ρητή αναφορά.
γ)Στα υπερκείμενα ύδατα ισχύει η αρχή της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας, και ελευθερία πτήσεων. Στην Α.Ο.Ζ το κράτος δεν ασκεί πλήρη κυριαρχία αλλά κυριαρχικά δικαιώματα, τα οποία δημιουργούνται μόνο κατόπιν διακήρυξης τους.
Η Ελλάδα δεν έχει διακηρύξει τα δικαιώματα αυτά.
Τα νησιά διαθέτουν όλες τις προηγούμενες ζώνες.
Οι βράχοι (και όχι βραχονησίδες που λανθασμένα αναφέρεται) έχουν χωρικά ύδατα ενώ ΔΕΝ έχουν ΑΟΖ και Υφαλοκρυπίδα εκτός αν υπάρχει ανθρώπινη διαβίωση ή οικονομική δραστηριότητα (κτηνοτροφία ή καλλιέργεια)
Διεθνής βυθός
Το τμήμα του βυθού που εκτείνεται πέρα από την υφαλοκρηπίδα ή την ΑΟΖ
Ανοιχτή θάλασσα ή Διεθνή ύδατα
Είναι το μέρος της θάλασσας που δεν περιλαμβάνεται καμία από τις προαναφερόμενες ζώνες και είναι ανοικτή και ελεύθερη για όλα τα κράτη.
Συνίσταται στην ελευθερία: της ναυσιπλοΐας, τοποθέτησης υποβρύχιων καλωδίων και αγωγών, κατασκευής τεχνιτών νησιών και εγκαταστάσεων, αλιείας, επιστημονικής έρευνας
Ωστόσο, έχουν γίνει και κάποιοι κανονισμοί για να αποφευχθεί η παρεμπόδιση του λαθρεμπορίου, των λαθρομεταναστών, της πειρατείας, της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών, τρομοκρατίας..
